Gorączka jest zmorą dzieciństwa. Zmorą dziecka, bo dzieciństwo w okresie podwyższonej temperatury odziera z beztroski. Ale też bolączką opiekuna, bo wymaga niezwykłej czujności i wiedzy, której jakoś nikt z niewiadomych przyczyn nie umieścił w podstawie programowej. A szkoda.

Dziś chciałabym opowiedzieć Wam o tym jak samodzielnie przeliczać dawki leków przeciwgorączkowych, tak aby dostosować je do wieku i wagi Waszego osobistego dziecka.

Wpis ten nierozerwalnie związany jest z poprzednim na temat ogólnych zasad stosowania paracetamolu i ibuprofenu. Zerknij na niego jeśli zastanawiasz się komu, w jakiej formie i przez jaki czas taki lek należałoby podawać.

Dzieci są tak malutkie, że każdy kilogram ma znaczenie. Każdy musi dostać swoją partię leku. Jeśli dawka na cały organizm wynosi 100 mg, a podane zostanie 60 mg, to całe ciało nie przestanie gorączkować- nie tylko np. rączki i nóżki.

Dla niecierpliwych podaję już teraz najogólniejszą zasadę przeliczania dawek paracetamolu i ibuprofenu na kilogram masy ciała:

Ważne jest zatem:

ile substancji leczniczej można podać dziecku jednorazowo
ile substancji leczniczej można podać dziecku w ciągu całej doby
czy zawsze trzeba stosować dawki maksymalne leków
jak często można powtarzać dawki leku

Czyli skupimy się dziś na 2 zmiennych: ilość i czas.

ILOŚĆ LEKÓW:

Umiesz liczyć? Licz na SIEBIE!

Rozumiecie-celem obliczenia takiej dawki jest sprawdzenie ile substancji przeciwgorączkowej potrzebuje cała maszyneria, a potem przeliczenie tej ilości miligramów czystej działającej substancji (ibuprofenu czy paracetamolu) na ilość leku (syrop, czopek lub tabletka, który taki paracetamol czy ibuprofen zawiera), którą należy podać.

Być może zastanawiasz się po co w ogóle te fanaberie z liczeniem. Już spieszę z wyjaśnieniami.

DAWKA JEDNORAZOWA

Dawki na opakowaniu leku to dawki UŚREDNIONE. Żaden producent nie jest jasnowidzem i nie wie, ile waży Twoje dziecko. I żaden nie chce trafić za kraty, więc te uśrednienia są bardzo asekuracyjne. Spójrzcie na siatki centylowe w książeczkach zdrowia Waszych dzieci. Norma jest bardzo szeroka. Ale dawki zalecane na opakowaniu już nie.

Na razie skupmy się na pojedynczej dawce. Przypominam, że normy, jakie tu obowiązują to ogólnie:

paracetamol 15 mg/ kg/ dawkę przy podaniu doustnym
paracetamol 20 mg/kg/ dawkę przy podaniu doodbytniczym (czopek)
ibuprofen 10 mg/kg/ dawkę

Być może dla części z Was objaśnienia zawarte w dalszej części wydadzą się komiczne, ale konia z rzędem temu, kto przy pierwszej gorączce u własnego dziecka nie rozbił kalkulatora/ nie wrzucił smartfona do ochładzającej kąpieli/ kompletnie nie zrewolucjonizował zasady tworzenia matematycznych proporcji.

Dla ułatwienia więc podaję w tym miejscu małą praktyczną ściągawkę dla modelowego pacjenta o masie ciała 10 kg.

Pierwszy przykład dla paracetamolu:

Oraz bliźniaczy dla ibuprofenu:

Spytacie: Nutrio, po co u licha przeliczasz wszystkie te mililitry, skoro dawki podane są na kartoniku leku?

Otóż przyjrzyjcie się sytuacji poniżej.

Dlaczego ZAWSZE wyliczam dawkę leków przeciwgorączkowych na wiek i masę ciała?

Dla przykładu poleczmy 20 kilogramowe dziecko.

Dawka sumaryczna (czyli dla całego ciała) paracetamolu syropek/tabletka: 15 x 20 (mg/kg x kg)=300 mg
Dawka sumaryczna paracetamolu czopek: 20 x 20 (mg/kg x kg)=400 mg
Dawka sumaryczna ibuprofenu: 10 x 20 (mg/kg x kg)=200 mg

A to dopiero połowa pracy- bo teraz musimy przeliczyć ile to będzie np. mililitrów podanych do buziaczka naszego skarba.

Dla uproszczenia paracetamol i ibuprofen w jednakowym stężeniu 200 mg/ 5 ml ( czyli 40 mg/ 1 ml)

Paracetamol 300 mg/40 mg => 7,5 ml a Ibuprofen => 5 ml.

Dla porównania podam dawki fabryczne z opakowań z mojej domowej apteczki: paracetamol 240 mg, ibuprofen 150 mg.

Jak widzicie rozbieżności między dawką wyliczaną a zalecaną przez producenta są duże. W podanym przykładzie dla paracetamolu blisko 20%, a dla ibuprofenu aż 25%!Pół biedy, jeśli dawki zalecane są dla wagi, ale często to tylko norma wiekowa.

Jeśli nie czujecie się na siłach, aby przeliczać dawki w tę i nazad, proponuję Wam proste, ładne i przyjemne narzędzie do kalkulacji w postaci aplikacji Android Dr Fever: Paracetamol & Ibuprofen

Czy ZAWSZE trzeba podawać MAKSYMALNE dawki leków?

Odpowiedź brzmi: absolutnie nie! Czasem można odpuścić podawanie największej dopuszczalnej dawki.

Przykładowo wtedy, gdy lek został podany ze względu na złe samopoczucie pacjenta, a nie alarmujące osiągi pomiaru temperatury.

Chcemy wówczas jak najlepiej wykorzystać zbawienną moc mechanizmu gorączki, nie przypatrując się jednak biernie konwulsjom naszego dziecka. Obniżamy więc temperaturę do poziomu akceptowalnych objawów.

Druga taka sytuacja zachodzi w momencie, kiedy stosujemy technikę łącznego naprzemiennego podawania paracetamolu i ibuprofenu

Paracetamol i ibuprofen RAZEM

Brak na ten moment jeszcze ostatecznych wytycznych w tym temacie, ale z założenia podajemy wówczas leki co 4 godziny-raz jeden, raz drugi. Wówczas zalecane w większości publikacji dawki to 10 mg/kg/dawkę dla paracetamolu i 5 mg/ kg/dawkę dla ibuprofenu.

Każdy z leków aplikujemy w takim przypadku co 8 godzin, co zmniejsza jednak wielkość dawki dobowej, a wraz z nią ryzyko wystąpienia reakcji niepożądanych. Osobiście zalecałabym jednak tę metodę u dzieci lepiej reagujących na leki, lub w momencie, gdy już ugasimy pierwszy pożar. Nieźle sprawdza się też w nocy, jeśli jest taka konieczność.

Ok, uporaliśmy się już z tematem dawki pojedynczej. Załóżmy, że chcemy jednak lek podać ponownie.

CZAS:

Zrób sobie PRZERWĘ- co ile można podawać leki?

Po pierwsze w tym podpunkcie musicie ustalić, czy leczycie w sposób ciągły– na sztywno, z zegarkiem w ręku czy przerywany– po podanym leku czekacie na kolejny wzrost temperatury.

Bardzo trudno ująć tu schematycznie kiedy który sposób należy zastosować, ale

Leczenie CIĄGŁE może być wskazane, jeśli np.

dziecko wysoko gorączkuje, zwłaszcza w nocy
przy ciężkich zachorowaniach lub wystąpieniu objawów dodatkowych
w oczekiwaniu na konsultację lekarską- u dzieci, które tego wymagają
zdiagnozowano zapalenie ucha środkowego i zastosowano strategię obserwacji (wtedy ibuprofen podaje się głównie przeciwzapalnie, ale i przeciwbólowo i przeciwgorączkowo)
w trakcie antybiotykoterapii, zanim lek przeciwbakteryjny zacznie działać

Raczej jednak staramy się ograniczyć takie postępowanie do bezwzględnego minimum.

W kontekście leczenia PRZERYWANEGO sprawa jeszcze bardziej się kompikuje.

Znacie pewnie z reklam leków takie zdanie: podawać co 4-6 (w wypadku paracetamolu) i 6-8(w wypadku ibuprofenu) godzin. Skąd taka rozbieżność?

Istnieje coś takiego jak:

DAWKA DOBOWA preparatu.

dla paracetamolu 60 mg/kg/dobę
dla ibuprofenu 30 mg/kg/dobę

Więcej ani hu-hu. Cały widz polega na tym, żeby dostępną dawkę dobową sprytnie rozdysponować na kolejne dawki pojedyncze np. 3 x dawka pojedyncza = dawka dobowa (to będzie co 8 godzin). Ale można też 4 x MNIEJSZA dawka pojedyncza = TA SAMA dawka dobowa (czyli mniejsze ilości co 6 godzin). Już tłumaczę.

Wróćmy zatem do naszego 20-kilogramowego pacjenta. Mógł zażyć 4 x 300 mg paracetamolu (1 dawka co 6 godzin). Czyli dawka dobowa w tym wypadku wyniosłaby 1200 mg.

Można jednak było podać mniejszą dawkę np. co 4 godziny po 200 mg (czyli 6 x/ dobę). Wówczas dawka sumaryczna również wyniesie 1200 mg.

Nie da się więc jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie o czas pomiędzy dawkami leku obniżającego temperaturę- odstęp między kolejnymi dawkami zależy bowiem od wielkości samej dawki.

Dlatego już przy pierwszej aplikacji leku warto przyjąć jakiś sposób dawkowania.

To w końcu co, 4,6 czy co 8 godzin?

O ile mogę Wam cokolwiek doradzać, to trzymajcie się raczej górnych limitów w rzadszych odstępach czasu. (czyli np. paracetamol 15 mg/kg co 6 godzin a nie 10 mg/kg co 4 godziny) w sytuacji, gdy:

macie wskazania do pilnego zbijania gorączki
dziecko z reguły słabo reaguje na leki
jest to 1-2 doba leczenia
stosujecie lek pojedynczo (sam ibuprofen lub sam paracetamol)

Oczywiście w kwestii obliczeń istnieje jeszcze szereg dodatkowych ograniczeń, m.in.

PARACETAMOL

maksymalna dawka jednorazowa <12 roku życia (lub <39 kg) to 500 g, > 12 roku życia 1000 g (tak, tak, to tylko 2 zwykłe tabletki)
maksymalna dawka dobowa <12 roku życia (lub <39 kg) to 2000 g, > 12 roku życia 4000 g

IBUPROFEN

maksymalna dawka jednorazowa <9 roku życia (lub <29 kg) to 200 g, 10-12 rok życia (lub 30-39 kg) to 265 g, > 12 roku życia (lub >39 kg) 400 g.
maksymalna dawka dobowa analogicznie <9 r.ż. 600 g, 10-12 r.ż. 800 g, > 12 roku życia 1200 g

To wszystko opisane jest w ulotkach (czasem trochę ukryte), ale nie łudzę się, że rozczytujecie się w nich bez potrzeby. A gdy taka zajdzie- brak na to czasu, bo trzeba działać!

Dr Fever na bolączki gorączki?

Obiecałam w tytule, że podam Wam najprostszy sposób na obliczenie dawki leku skrojonej na miarę dla Waszego pacjenta. Przepraszam wszystkich zawiedzionych dotychczasowym wywodem. Bo prosty on z pewnością nie jest.

Z tej też przyczyny polecam Wam przydatne i proste narzędzie do kalkulacji dawek leków przeciwgorączkowych: Dr Fever. Możecie tu te wszystkie kalkulacje sobie odpuścić i czterema kliknięciami osiągnąć to, co ja opisuję od godziny:)

Nie będę ukrywać- maczałam w nim swoje nutriowe paznokietki.

Być może wygląda to jak bezczelna reklama, którą po trosze jest, ale…Hm, powstało z potrzeby chwili i zostało u mnie na dłużej (chcąc, nie chcąc).

Ma algorytm z wszystkimi tymi matematycznymi „ale”, o których wspomniałam powyżej.

Dlatego się podzielę, a co!