Bycie rodzicem uczy wielu rzeczy, czasem nawet można liznąć trochę medycyny i farmakologii.

Nawet, jeśli jest się lekarzem:)

W bezdzietnych czasach przyjmowałam tuziny, jak nie kopy rodziców, którzy zgłaszali się o różnych porach dnia i nocy z powodu braku spadku temperatury u gorączkującego dziecka. Na początku te, mrożące w żyłach krew, relacje o gorączce utrzymującej się do 42 stopni, naprawdę przyprawiały mnie o palpitacje serca. Z doświadczeniem przyszła jednak wiedza jakie pytania należy zadać, by wyłuskać dzieci, które faktycznie osiągały niebezpieczną granicę i wymagały niestandardowego postępowania. (o błędach w sposobie pomiaru, termometrach z góry skazanych na porażkę takowego i indywidualnej interpretacji podwyższonej temperatury więcej przeczytacie w pozostałych wpisach na temat gorączki).

Był moment, że praktycznie każdy gorączkowy problem w gabinecie był do ogarnięcia…

Aż do dnia, kiedy zachorowało Nutriątko Starsze.

Okazało się bowiem, że egzemplarz ten, chyba wyjątkowo wrażliwy na działanie substancji gorączkotwórczych, potrafił osiągać wyniki doprawdy rekordowe. Co więcej reakcja na podawane leki była co najmniej taka sobie.

Przyznam, że początkowo szłam po najmniejszej linii oporu stosując grzecznie, co na kartoniku zostało zapisane.  Tyle, że na kartoniku dawki były raczej musze, a dziecię zdecydowanie bardziej w kierunku żyrafy.

Cóż było robić…kalkulator uruchomić, farmakologię odkurzyć, mózg włączyć.

Jeszcze kilka takich wyskoków temperaturowych zaowocowało stworzeniem przeze mnie strategii na wypadek gorączkowego epizodu w środku nocy, co by nie zawieść moich futerkowców.

Najważniejsze było dla mnie znalezienie odpowiedzi na pytania:

• kiedy powinnam wdrożyć leczenie
• który z preparatów wybrać w danej sytuacji
• w jakiej formie dany lek podać
• kiedy przestać podawać leki
• jaką ilość preparatu i co jaki czas mogę podać

Postaram się przybliżyć tą tematykę w dzisiejszym poście. Nie są to oczywiście zalecenia oficjalne (takich zawsze szukajcie np. na stronie Medycyny Praktycznej), ale przemyślenia matki zborykanej z tematem.

Dla niecierpliwych, już w tym miejscu podaję najogólniejsze założenia dotyczące kalkulacji dawek. ZACHĘCAM JEDNAK DO LEKTURY CAŁEGO ARTYKUŁU. Musicie pamiętać, że w różnych grupach wiekowych czy wagowych takie sztywne zasady nie będą mieć zastosowania np. dla 150 kg dorosłego nie przeliczamy dawek na kg masy ciała!

Wszystko pięknie, ale jak to zastosować w praktyce?

Musicie pamiętać, że leki dostępne w aptece zawierają substancję aktywną (w tym wypadku PARACETAMOL lub IBUPROFEN) zwykle rozcieńczoną, doprawioną i (niestety) zabarwioną i zakonserwowaną na tyle, aby maksymalnie zwiększyć szansę na współpracę pacjenta w zażywaniu leku oraz skuteczne działanie.

Ponieważ sedno sprawy, czyli aktywnie działająca substancja to, w wypadku dzieci, ilości rzędu setek miligramów, są one rozpuszczone w większej ilości płynu. Pamiętacie jeszcze fizykę:)?

Podana ilość miligramów substancji aktywnej (paracetamol lub ibuprofen) zawarta w mililitrze danego syropu to STĘŻENIE danego leku i jest to wartość podana na kartoniku produktu np. 100 mg/1 ml, 200 mg/5 ml. Sprawę komplikuje dodatkowo fakt, że nawet te same substancje występują w różnym stężeniu u różnych producentów.

Być może dla części z Was te objaśnienia wydadzą się komiczne, ale konia z rzędem temu, kto przy pierwszej gorączce u własnego dziecka nie rozbił kalkulatora/ nie wrzucił smartfona do ochładzającej kąpieli/ kompletnie zrewolucjonizował zasady tworzenia matematycznych proporcji.

Dla ułatwienia więc podaję również w tym miejscu małą praktyczną ściągawkę dla modelowego pacjenta o masie ciała 10 kg.

Pierwszy przykład dla paracetamolu:

I bliźniaczy dla ibuprofenu:

Jeśli  z cyferkami Wam nie po drodze, gorąco polecam kalkulator dawek Dr Fever: Paracetamol & Ibuprofen

Potrafimy już przeliczyć dawkę obu preparatów, ale na który z nich i kiedy  się zdecydować? Zapraszam do dalszej części wpisu.

1. KOMU zbijać gorączkę od razu, a kto może zaczekać?

Temat ten został rozwinięty w części pierwszej cyklu o gorączce. Przypomnę tylko, że natychmiast leczymy m.in. osoby z:

•  >38 st. C (a nawet stan podgorączkowy), jeśli towarzyszy jej złe samopoczucie (np.bóle mięśni, głowy, osłabienie, dreszcze)
• >39 st.C, niezależnie od samopoczucia (ryzyko drgawek gorączkowych!)
• kobiety w ciąży
• chorzy na choroby przewlekłe, zwłaszcza układu oddechowego, układu krążenia (serca, naczyń), układu nerwowego
• drgawki gorączkowe obecnie lub w przeszłości

2. CO podać- paracetamol czy ibuprofen?

1. Kryterium WIEKU pacjenta

• Paracetamol jest lekiem z wyboru dla dzieci 0-3 miesiąc życia
• Ibuprofen można podać po skończonym 3 miesiącu (czyli w 4-tym miesiącu życia)
• Kwas acetylosalicylowy (nie bójcie się, to po prostu ASPIRYNA) PO 16 ROKU ŻYCIA (ryzyko uszkodzenia układu nerwowego)

2. Kryterium CZASU leczenia

• Paracetamol może być podawany przez kilka-kilkanaście dni z mniejszym ryzykiem powikłań
• Ibuprofen raczej nie powinien być podawany dłużej niż 5-7 dni

3. Kryterium PRZYCZYNY leczenia

• Paracetamol jest zalecany np. w ospie wietrznej ze względu na większe ryzyko zakażeń skóry przy leczeniu ibuprofenem
• Ibuprofen jest zalecany przy chorobach o podłożu zapalnym

4. Kryterium POCZĄTKU DZIAŁANIA leku

• Paracetamol uważany jest za lek, który zaczyna działać później niż ibuprofen (aczkolwiek obserwacje własne przynoszą różne wnioski)

5. Kryterium CZASU DZIAŁANIA leku

• Paracetamol uważany jest za lek, który działa krócej niż ibuprofen (ponownie nie do końca mogę się zgodzić z zero-jedynkowym postawieniem sprawy)

6. Kryterium DOSTĘPNOŚCI, CENY i przede wszystkim PREFERENCJI np. SMAKOWYCH

• Nie oszukujmy się. Podawanie leków na siłę, zatykanie nosa i wlewanie pełnych strzykawek w małe buzie to ostateczność. Przy tak szerokim asortymencie dostępnym na rynku, można znaleźć jakiś wystrzałowy rysunek na opakowaniu lub ukochany smak, bądź kolor, który przekona odbiorcę końcowego. Czasem warto zaopatrzyć apteczkę zawczasu w jakiś faworyzowany specyfik.
• Ważne: CZOPKÓW NIE WOLNO DZIELIĆ. Czopek to lek zmieszany z masą wypełniającą. Lek w nim zawarty wcale nie musi rozłożyć się równomiernie. Ułamiesz pyci-tyci końcóweczkę a usuniesz prawie całą substancję czynną. Lub odwrotnie.

7. Kryterium POPRZEDNIO PODANEGO leku

• Jeśli jest potrzeba podania więcej niż jednej dawki leku (a zwykle jest) korzystne jest w większości wypadków zmienianie preparatów (tzw. naprzemienne podawanie paracetamolu i ibuprofenu). Więcej o tym za chwilkę.

3. JAK podać lek przeciwgorączkowy?

Istnieją 3 podstawowe możliwości podania ibuprofenu lub paracetamolu: syrop, czopek i tabletka.

1. Kryterium WIEKU pacjenta

• syrop jest nieźle tolerowany przez dzieci nawet kilkuletnie. To oczywiście zależy od smaku, ale raczej przejdzie.
• czopek to rozwiązanie raczej dla najmłodszych. Nie ma reguły, ale starszak najprawdopodobniej będzie protestował. A stosowanie u niemowląt eliminuje stres przed zachłyśnięciem w czasie podania leku (mowa o syropach i tabletkach). Ponadto często eliminuje problem zatwardzenia- lubimy 2 w 1.
• tabletka nie jest polecana dzieciom poniżej 6-ego roku życia. Ryzyko wspomniane w punkcie powyżej- tyle, że bardzo realne.

2. Kryterium CZASU leczenia

• syrop i tabletka raczej posłuży Nam spokojnie kilka dni, ale ciężko mi wyobrazić sobie stosowanie czopka przez dłuższy okres czasu.

3. Kryterium PRZYCZYNY leczenia

• jeśli dziecko cierpi oprócz gorączki dodatkowo z powodu infekcji żołądkowo-jelitowej i intensywnych wymiotów ciężko podejrzewać, że supersłodki syrop w czymkolwiek mu pomoże. Podobnie w wypadku nasilonej biegunki- lepiej wówczas zrezygnować z aplikacji czopków. Gorzej, jak w tym podpunkcie trafi się Nam 2 w 1. Dobra, cofam to- jednak nie bądźmy zachłanni. Nie lubimy 2 w 1.

4.Kryterium POCZĄTKU DZIAŁANIA leku

• czopki wchłaniają się szybko. Lek podany doodbytniczo zacznie działać najprawdopodobniej migusiem.

5. Kryterium poprzednio przyjętego leku i REAKCJI na niego

• może być tak, że dziecko po aplikacji czopka dostanie biegunki lub czopek po prostu niemal natychmiast wydali. A i po syropie czy tabletce wymioty się zdarzają (związane jedynie z lekiem, nie chorobą jak wyżej).
• pamiętajmy, że sposób podania możemy ZMIENIAĆ zależnie od okoliczności. Może się zdarzyć, że nie namówimy pociechy na kolejnego syntetycznego banana a sprawdzi się czopek. Pamiętajmy tylko o dawkach dopuszczalnych a będzie dobrze!

4. ILE leku na gorączkę podać?

Wspominając we wstępie, o pytaniach przesiewowych dotyczących nieskuteczności leczenia, to właśnie było kluczowe: „Ile leku dostał maluch i ile waży?”

Okazuje się, że często dawki leków przeciwgorączkowych są niedoszacowane.

Wynika to z ostrożności producentów i różnorodności budowy dzieci. Niemniej jednak skutkuje często brakiem efektu podawanych dawek, przedłuża cierpienie dziecka i sugeruje poważną infekcję przy byle przeziębieniu.

Zagadnienie jest na tyle istotne, że postanowiłam poświęcić mu oddzielny post, w którym nauczę Was jak najprościej przeliczać dawki leków przeciwgorączkowych konkretnie dla Waszego szkraba.

Ogólnie jednak już teraz powiem, że (w większości przypadków):

• paracetamol 15 mg/kg/dawkę przy podaniu doustnym
• paracetamol 20 mg/kg/dawkę przy podaniu doodbytniczym (czopek)
• ibuprofen 10 mg/kg/dawkę

Dawki podane tutaj są maksymalnymi. Istnieje jednak kilka sytuacji w których unikamy tak wyśrubowanych ilości. Między innymi w sytuacji łącznego stosowania paracetamolu i ibuprofenu (o tym również w poście o dawkowaniu leków przeciwgorączkowych). Znajdziecie tam również narzędzie, które szybko i sprawnie wykona za Was robotę.

5. KIEDY podać kolejną dawkę?

Możliwych jest kilka wersji odstępów czasowych. Wersja BASIC to:

• dla paracetamolu: co 4-6 godzin
• dla ibuprofenu: co 6-8 godzin

Ponownie odsyłam po więcej informacji do artykułu: „Najprostszy sposób na obliczenie dawki leku przeciwgorączkowego.”

 

6. DO KIEDY obniżamy temperaturę?

Do skutku, a jakże! Tyle, że skutek w tym ujęciu to wcale nie mityczne 36,6 st. C!

• temperaturę mierzymy najwcześniej 30, ale realnie ok. 60 minut po podaniu leku, jeśli liczymy na mniejszy niż poprzednio wynik
• cieszymy się, jeśli udało się Nam osiągnąć poziom < 39 st.C dla większości pacjentów lub inny bezpieczny dla danej osoby (jak w punkcie 1)
• w wypadku niepowodzenia w zbijaniu temperatury możemy dołączyć do ataku drugi lek (czyli np. jeśli po godzinie od podania ibuprofenu temperatura nie obniżyła się do bezpiecznego poziomu to możemy podać z czystym sumieniem paracetamol)
• w wypadku większości infekcji bakteryjnych leczonych w domu antybiotyki powinny zapewnić spokój termostatowi w mózgu w ciągu 1-3 dób od początku kuracji. Do tego czasu może być konieczne kontynuowanie terapii przeciwgorączkowej.

Więcej zaleceń nie pamiętam:)

Dla przypomnienia: są to luźne sugestie, które nigdy nie mogą zastąpić osobistego kontaktu z lekarzem. Dlatego pukajcie, pytajcie, rejestrujcie się.  Ale realnie…tych wszystkich rzeczy po prostu nie ma kiedy między sobą wymienić w czasie wizyty! Dlatego tym bardziej zachęcam do dalszej lektury.

Bo tyle już dziś podaliśmy naszym urwisom leków, że… najwyższy czas zabrać się za bardziej naturalne metody zbijania gorączki. Będzie też kilka słów o żywieniu w czasie gorączki. Zapraszam.